Αβοήθητοι καρκινοπαθείς «σβήνουν» μέσα σε φριχτούς πόνους για να μη σπάσει το κρατικό μονοπώλιο της μορφίνης

Από την Κέλλυ Φαναριώτη 

 

«Η σύζυγός μου διαγνώστηκε με καρκίνο στο έντερο, ο οποίος στη συνέχεια έκανε μετάσταση στο συκώτι. Μένουμε στη Χίο και κάθε φορά η εύρεση πόσιμης μορφίνης για να σταματήσουν οι πόνοι της,  ήταν κυριολεκτικά ένας Γολγοθάς. Έβλεπα έναν άγγελο απέναντί μου, την γυναίκα μου, να λιώνει και να ουρλιάζει από τους πόνους. Μέσα σε αφόρητους πόνους, πάθαινε παράκρουση».

Με τα παραπάνω λόγια ο κ. Αχιλλέας Ρηγόπουλος μου περιγράφει την κατάσταση που βίωνε επί δυόμιση ολόκληρα χρόνια, λόγω της δυσκολίας να προμηθευτεί στη Χίο μπουκαλάκι πόσιμης μορφίνης άμεσης αποδέσμευσης (Oramorph drops oral solution 20mg/ml), που θα καταλάγιαζε τους πόνους της γυναίκας του.

Ο ίδιος, όπως εξηγεί, έπρεπε κάθε φορά να έρχεται στην Αθήνα και, έχοντας εξουσιοδότηση από την σύζυγό του, να πηγαίνει σε ένα συγκεκριμένο φαρμακείο της πρωτεύουσας για να προμηθεύεται μορφίνη.

Κι αυτό διότι το συγκεκριμένο φάρμακο που συγκαταλέγεται στη λίστα των απαραίτητων φαρμάκων από τον Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τους ενήλικες, στη χώρα μας παραμένει κρατικό μονοπώλιο κι επιτρέπεται η διάθεσή του μόνο σε τρία συγκεκριμένα σημεία σε όλη την Ελλάδα· σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Ηράκλειο.

 

Έτσι, χιλιάδες καρκινοπαθείς ανά την επικράτεια, είναι αναγκασμένοι να πληρώνουν από την τσέπη τους τα έξοδα μετακίνησης προς το κοντινότερο σε αυτούς σημείο διάθεσης. Σα να μην έφτανε αυτό, οι ασθενείς καλούνται να καταβάλουν 10 περίπου ευρώ για κάθε μπουκαλάκι μορφίνης, καθώς το σκεύασμα παραμένει εκτός της λίστας αποζημιούμενων φαρμάκων.

«Για χρόνια ολόκληρα όσοι είμαστε στα Ιατρεία Πόνου κάνουμε αγώνες προκειμένου η πόσιμη μορφίνη να πάψει να είναι σε καθεστώς κρατικού μονοπωλίου. Αυτό δεν συμβαίνει πουθενά αλλού στην Ευρώπη. Γιατί οι δικοί μας καρκινοπαθείς τελευταίου σταδίου να “σβήνουν’’ μέσα σε απίστευτους πόνους εξαιτίας αγκυλώσεων του συστήματος;», διερωτάται η ομότιμη  καθηγήτρια Αναισθησιολογίας και Θεραπείας Πόνου στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ιωάννα Σιαφάκα* και προσθέτει:

«Κανένας υπουργός και κανένας νομοθέτης δεν τολμά να το απελευθερώσει και να βγει από το κρατικό μονοπώλιο. Τελείωσε ο πόλεμος, κρατικό μονοπώλιο ήταν τα σπίρτα και το αλάτι. Αν επικαλούνται λόγους ασφαλείας, στο ελεύθερο εμπόριο κυκλοφορεί οπιοειδές όπως είναι η φεντανύλη, εκατό φορές πιο ισχυρό από την μορφίνη. Δεν υπάρχει δικαιολογία λοιπόν».

Στα τριάντα και πλέον χρόνια που ασκεί το επάγγελμα της αναισθησιολόγου, έχει ουκ ολίγες φορές βρεθεί αντιμέτωπη με καρκινοπαθείς και συγγενείς τους από κάθε γωνιά της Ελλάδας, που την παρακαλούν, άλλοτε με κλάματα και άλλοτε με ύβρεις και απειλές – στο πλαίσιο της απόγνωσης που προκαλεί ο αφόρητος πόνος – να τους στείλει εκείνη τη μορφίνη με τρένο, πλοίο, αεροπλάνο.

 

«Η δικιά μου η σφραγίδα έχει ισχύ στην Αθήνα, του συναδέλφου μου στη Λάρισα δεν έχει. Εδώ πρέπει να πιεστούν οι αρμόδιοι που κατέχουν συγκεκριμένες θέσεις και να καταλάβουν ότι δε μπορεί να παραμένει κρατικό μονοπώλιο η μορφίνη, πρέπει να διατεθεί στο εμπόριο, όπως όλα τα άλλα οπιοειδή», σημειώνει, τονίζοντας παράλληλα ότι είναι ανεπίτρεπτο να αποζημιώνονται όλα τα φάρμακα των καρκινοπαθών κι αυτό επειδή δεν ενδιαφέρθηκε κανείς να αλλάξει τη νομοθεσία, να γράφεται ως μη αποζημιούμενο.

«Κοστίζει γύρω στα 10 ευρώ αλλά για κάποιον που παίρνει έναν μισθό της τάξης των 500 ευρώ, είναι σημαντικότατο ποσό. Έρχονται και ξαναέρχονται και μου λένε ότι δεν φτάνουν τα χρήματά τους για τη μορφίνη», συμπληρώνει.

Όλα τα μπουκαλάκια της μορφίνης που υπάρχουν στην κρατική φαρμακαποθήκη του Ταύρου, έχουν, όπως λέει, ήδη πληρωθεί από τους πολίτες αλλά τα περισσότερα φοβάται ότι θα λήξουν ενώ παράλληλα οι ασθενείς στην περιφέρεια θα υποφέρουν από τους πόνους.

 

Μορφίνη VS Φεντανύλης

 

Αρκετοί είναι οι γιατροί που είτε λόγω της δυσκολίας εύρεσης μορφίνης, είτε για λόγους που εύκολα μπορεί κανείς να υποθέσει διαβάζοντας το κείμενο, χορηγούν στους ασθενείς φεντανύλη για την αντιμετώπιση του οξέος καρκινικού πόνου. Τι συμβαίνει όμως με το συγκεκριμένο οπιοειδές; Αποτελεί, πράγματι, μια λύση αντί της μορφίνης;

«Η φεντανύλη είναι οπιοειδές εκατό φορές πιο ισχυρό από την μορφίνη . Δίνεται στον ογκολογικό ασθενή με την μορφή αυτοκόλλητου εμπλάστρου ,αφού πρώτα θα πρέπει να βρούμε ποια είναι η σωστή δόση φεντανύλης που ανακουφίζει για τον συγκεκριμένο ασθενή με τις ελάχιστες παρενέργειες. Το αυτοκόλλητοφεντανύλης επειδή είναι αναλγητικό βραδείας απελευθέρωσης, δηλαδή θέλει πολλέςώρες για να δράσει και πολλές ώρες για να σταματήσει, δεν μπορεί να μας βοηθήσει ούτε για άμεση ανακούφιση του οξέος πόνου , ούτε για να βρούμε τησωστή δόση για τον κάθε ασθενή. Αντίθετα, το πόσιμο διάλυμα μορφίνης από του στόματος και γρήγορα θα ανακουφίσει και γρήγορα θα σταματήσει, και θα μας βοηθήσει μέσα σε ένα 24 ωρο με επαναλαμβανόμενες δόσεις να βρουμε την σωστή δοσολογία για τον κάθε ένα ασθενή. Στη συνέχεια μπορούμε με ακρίβεια να μετατρέψουμε τη δόση μορφίνης σε αυτοκόλλητη φεντανύλη. Άρα τα χρειαζόμαστε και τα δύο οπιοειδη αναλγητικά!», απαντά η κυρία Σιαφάκα.

 

Στο ίδιο μήκος κύματος κινούνται και οι δηλώσεις της Irene Higginson, καθηγήτριας Υποστηρικτικής Φροντίδας και Πολιτικής,  Κοσμήτορος και Ιδρύτριας του Κέντρου Cicely Saunders Υποστηρικτικής Φροντίδας, Πολιτικής και Αποκατάστασης στο Kings College του Λονδίνου.

 

«Η σωστή προσέγγιση είναι να δοθεί στους ασθενείς το oramorph ως φάρμακο πρώτης επιλογής και μόνο αργότερα να δοθεί το Fentanil που είναι σαφώς πιο ισχυρό. Ωστόσο, το Fentanil είναι πιο ακριβό και πιο κερδοφόρο και αυτό είναι ένας λόγος που πολλοί γιατροί το συνταγογραφούν καθώς ενθαρρύνονται από τις φαρμακευτικές εταιρείες », μου λέει από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής.

Ένα ακόμη πρόβλημα, όπως εξηγεί η κ. Σιαφάκα, είναι  η ευθυνοφοβία και, σε ορισμένες περιπτώσεις, η αμάθεια των γιατρών. Δεν μπορεί να ερμηνεύσει διαφορετικά το γεγονός ότι πολλοί συνάδελφοί της γιατροί δεν ασκούν τις απαιτούμενες πιέσεις προκειμένου τα φαρμακεία των νοσοκομείων να φέρουν την απαιτούμενη ποσότητα μορφίνης.

«Όταν η βόμβα που λέγεται καρκίνος σκάει στο δικό τους, σπίτι, τότε όλοι αναθεματίζουν. Δεν πρέπει πρώτα όμως να κάνουμε οχυρωματικά έργα; Πρέπει να πνίγουμε από το νερό και μετά να αναζητήσουμε λύσεις;», αναρωτιέται και προσθέτει: «Πρέπει κάποιος να τολμήσει να κάνει κάποιες ριζικές  αλλαγές. Σε καμιά άλλη χώρα η μορφίνη δεν είναι σε καθεστώς κρατικού μονοπωλίου. Πρέπει οι ασθενείς, όπως προμηθεύονται όλα τα συνταγογραφούμενα φάρμακά τους από το φαρμακείο, να μπορούν να παίρνουν την μορφίνη. Δεν υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον διότι πρόκειται για φάρμακο χαμηλού κόστους. Αν ήταν πιο ακριβό, θα είχε λυθεί το ζήτημα και όποιος κατάλαβε, κατάλαβε…».

 

Σύμφωνα πάντως με πηγές του υπουργείου Υγείας, ετοιμάζεται σχετική πρόταση προκειμένου η μορφίνη να διατίθεται σε 11 ακόμη σημεία ανά την Ελλάδα και παράλληλα το κόστος της να καλύπτεται από τον ΕΟΠΠΥ.

 

«Φανταστείτε πως όταν ένας καρκινοπαθής χρειάζεται μορφίνη νιώθει σα να καίγεται ζωντανός από τους πόνους. Είδα νέα παιδιά, 19 ετών να μετατρέπονται σε μούμιες από τον πόνο. Θυμάμαι ακόμη την περίπτωση μιας μητέρας που ήταν στο εξωτερικό, ήρθε άρον άρον στο νοσοκομείο να βρει την κόρη της που είχε καρκίνο και μόλις είχαν ξεκινήσει οι αφόρητοι πόνοι. Την θυμάμαι σαν και τώρα να μπαίνει μέσα στο θάλαμο και να λέει σοκαρισμένη: ‘’Αυτό δεν είναι το παιδί μου’’. Αν θέλουμε να λέμε ότι ζούμε σε πολιτισμένο ευρωπαϊκό κράτος και όχι μέσα στη ζούγκλα του Αμαζονίου απαιτείται αυτοί οι άνθρωποι να έχουν ένα ανώδυνο και αξιοπρεπές τέλος», καταλήγει ο κ. Ρηγόπουλος.

 

*H κ. Ιωάννα Σιαφάκα είναι oμότιμη καθηγήτρια αναισθησιολογίας και θεραπείας πόνου στο ΕΚΠΑ, αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Θεραπείας Πόνου και Παρηγορικής Φροντίδας – ΠΑΡΗΣΥΑ,  μέλος του Δ.Σ της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας, και επιστημονική συνεργάτιδα στο Ιατρείο Πόνου στο νοσοκομείο Αρεταίειο.