Εικονική ξενάγηση στο “μουσείο” του Α’ Νεκροταφείου Αθηνών

Από την Κέλλυ Φαναριώτη 

Από κάποιους έχει χαρακτηριστεί ως η σημαντικότερη γλυπτοθήκη της Ελλάδας καθώς κοσμείται από έργα υψηλής αισθητικής που φιλοτέχνησαν σπουδαίοι εκπρόσωποι του είδους ενώ άλλοι το έχουν ονομάσει «υπαίθριο σχολείο Ιστορίας» διότι εντός του κείτονται οι εμβληματικότερες προσωπικότητες που πέρασαν από τον τόπο τον περασμένο αιώνα. Διασχίζοντας κανείς την είσοδο του Α’ Νεκροταφείου Αθηνών, εκτός από τη γαλήνη που θα αισθανθεί από τα τεράστια υπεραιωνόβια δέντρα, θα νιώσει σίγουρα δέος μπροστά στους μεγαλοπρεπής τάφους του Μιχαήλ Τοσίτσα και του Γεωργίου Αβέρωφ, δύο μόνο από τα απαράμιλλης ομορφιάς έργα που βρίσκονται εκεί.

Η σπάνια αυτή ομορφιά αλλά και η μεγάλη, γεμάτη ανατροπές, ιστορία που τα συνοδεύει, ώθησε δύο γυναίκες, τη Λίντα Θεοδώρου και τη Φίλια Ξυλά – Παττακού να ξεκινήσουν πριν από τρία χρόνια μια προσπάθεια χαρτογράφησης του Πρώτου Νεκροταφείου στο διαδίκτυο, μέσα από το μπλογκ τους : «Το Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών: Σμιλεύοντας τις Προσωπικότητες» που θα βρείτε στην ηλεκτρονική διεύθυνση: athensfirstcemeteryingreek.blogspot.com. «Τον πρώτο μήνα ερχόμασταν κυριολεκτικά κάθε μέρα προκειμένου να μάθουμε το χώρο, ο οποίος είναι χαοτικός και είναι πολύ εύκολο να χαθείς», μου λένε οι ίδιες ενώ παράλληλα με ξεναγούν στο τμήμα Πολυτελείας του νεκροταφείου. Εμπνευσμένες από το Κοιμητήριο του Περ-Λασαίζ στο Παρίσι, το οποίο βρίσκεται στη λίστα με τα δέκα μέρη που πρέπει να επισκεφθεί ένας τουρίστας στην πόλη του Φωτός, πήραν ανά χείρας τη φωτογραφική τους μηχανή και ένα σημειωματάριο και ξεκίνησαν τη δουλειά. «Είναι κρίμα να μην υπάρχει στον τουριστικό χάρτη της Αθήνας το Πρώτο Νεκροταφείο, πρόκειται για έναν θησαυρό που οι τουρίστες αλλά και οι Αθηναίοι λάτρεις της Ιστορίας θα χαρούν να ανακαλύψουν», αναφέρουν ενώ σταματάμε μπροστά από την περίφημη Κοιμωμένη του Γιαννούλη Χαλεπά. Η ιστορία του όμορφου αυτού αγάλματος είναι λίγο πολύ γνωστή, όχι μόνο λόγω της καλαισθησίας του αλλά και εξαιτίας του μύθου που έχει δημιουργηθεί γύρω του. Σύμφωνα λοιπόν με την πρώτη εκδοχή, η 18χρονη Σοφία Αφεντάκη που ήταν μια από τις πιο όμορφες κοπέλες της Αθήνας στα τέλη του 19ου αιώνα, ήπιε δηλητήριο και αυτοκτόνησε εξαιτίας ενός έρωτα. Το δεύτερο σενάριο κάνει λόγο για φυματίωση, από την οποία προήλθε και ο θάνατος της 18χρονης. Το γλυπτό που δημιούργησε ο Γιαννούλης Χαλεπάς έπειτα από παραγγελία των γονιών της το 1880, κρατά έως σήμερα ζωντανή τη φήμη του Τήνιου καλλιτέχνη.

«Το κοιμητήριο αυτό δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από αντίστοιχα του εξωτερικού. Το μόνο που χρειάζεται είναι ένας αναλυτικός χάρτης στην είσοδο, ο οποίος θα εξηγεί σε ποιο σημείο βρίσκεται το καθετί. Απαραίτητοι επίσης είναι και οι ξεναγοί που θα αναλύουν στους επισκέπτες την ιστορία του προσώπου που είναι θαμμένο στο κάθε σημείο». Αυτό ακριβώς κάνουν η Λίντα Θεοδώρου και η Φίλια Παττακού στο μπλογκ τους, το οποίο είναι γραμμένο στα ελληνικά και τα αγγλικά. Το εγχείρημα δεν ήταν καθόλου εύκολο, ειδικότερα για την κ. Παττακού που τα πρωινά εργάζεται σε υπηρεσία του υπουργείου Εσωτερικών. «Όλο αυτό απαιτεί πολλές ώρες μελέτης της ελληνικής Ιστορίας και, φυσικά, συνεχή παρουσία στο νεκροταφείο διότι τα γλυπτά είναι κυριολεκτικά πάρα πολλά», σημειώνει.

Εκτός από τις πολύτιμες γνώσεις που τους έχει χαρίσει η ενασχόληση με την καταγραφή των σπουδαίων προσωπικοτήτων των Γραμμάτων και των Τεχνών που θάφτηκαν εκεί, βίωσαν και κάποιες ιδιαίτερα συγκινητικές στιγμές. Ενδεικτική είναι η περίπτωση ενός κυρίου που στεκόταν προσοχή μπροστά από τον τάφο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. «Παρατηρούσα αυτόν τον άνθρωπο και το δέος με το οποίο στεκόταν μπροστά από το σημείο που κείτεται ο Γέρος του Μοριά και προσπαθούσα να διαβάσω τη σκέψη του. Σίγουρα εκείνη την ώρα περνούσε από το μυαλό του ολόκληρη η ιστορία της Επανάστασης του 1821», περιγράφει βουρκωμένη η κ. Παττακού.

Ανταπόκριση

Το μπλογκ τους που ξεκίνησε με πολύ μεράκι το 2016, σήμερα, δέχεται επισκέψεις και σχόλια από κάθε γωνιά του κόσμου, γεγονός που μαρτυρά το μέγεθος της σημασίας και της ομορφιάς που περικλείεται στα 170 στρέμματα του κοιμητηρίου. «Οι αναγνώσεις στο αγγλόφωνο μπλογκ έχουν ξεπεράσει τις 18.000 και τα σχόλια που λαμβάνουμε είναι πολύ ενθαρρυντικά. Άνθρωποι από Ευρώπη, Ρωσία, Αμερική, ακόμη και Ινδία διαβάζουν για την ιστορία του τόπου μας και εντυπωσιάζονται. Ανάλογη ανταπόκριση έχει όμως και το ελληνόφωνο μπλογκ», εξηγούν οι δύο γυναίκες. Στόχος τους είναι να ολοκληρώσουν τη χαρτογράφηση του νεκροταφείου και να δουν κάποια στιγμή στο μέλλον τυπωμένο το έργο τους.

Τελειώνοντας την ξενάγηση στο νεκροταφείο, κατευθυνόμαστε προς το σημείο που είναι θαμμένοι εκείνοι που άφησαν το δικό τους, μοναδικό, αποτύπωμα στην Τέχνη. Κυβέλη, Κάρολος Κουν, Μάνος Κατράκης, Μενέλαος Λουντέμης, Άγγελος Σικελιανός και Κωστής Παλαμάς είναι κάποιοι μόνο από τους εκπροσώπους του καλλιτεχνικού στερεώματος που «συναθροίζονται» εκεί. Οι περισσότεροι από τους τάφους αυτούς είναι λιτοί και σχεδόν παρατημένοι, εκτός από εκείνον της Έλλης Λαμπέτη, στον οποίο κάποιος, θέλοντας να αποτίσει φόρο τιμής στην «ιέρεια» της Υποκριτικής, φύτεψε πρόσφατα μια τριανταφυλλιά.