Η ζωή ενός δασκάλου στις εσχατιές του Αιγαίου
Από την Κέλλυ Φαναριώτη
«Η έλευση ενός καραβιού στο λιμάνι δεν μου προκαλούσε κανένα ενδιαφέρον τις πρώτες ημέρες. Μετά από έναν μήνα παραμονής στο Αγαθονήσι όμως, άρχισα να συγκινούμαι και κάθε φορά που έβλεπα το πλοίο της γραμμής, παρατούσα ό,τι έκανα κι έβγαινα έξω να το δω. Αν ήμουν κοντά στο λιμάνι, το πλησίαζα. Αντιπροσώπευε το συνδετικό κρίκο με την υπόλοιπη Ελλάδα και η θέα του με γέμιζε χαρά». Με τα παραπάνω λόγια ο Θανάσης Παπαδόπουλος που ζει και εργάζεται ως δάσκαλος στη Χάλκη από το Σεπτέμβριο, μου περιγράφει τα συναισθήματά του όταν με δική του πρωτοβουλία μετακόμισε από τη Θεσσαλονίκη όπου κατάγεται και έμενε μέχρι πρότινος, στο Αγαθονήσι πριν από δύο χρόνια.
Η μετάβασή του από ένα μεγάλο αστικό κέντρο, όπως είναι η συμπρωτεύουσα, στο ακριτικό νησί των Δωδεκανήσων, δεν ήταν εύκολη υπόθεση αλλά με τον καιρό προσαρμόστηκε και, όπως, παραδέχεται, κέρδισε πολλά περισσότερα απ’ όσα μπορούσε να φανταστεί.
«Πρόκειται για ένα ερημητήριο, έναν τόπο με άγρια, φυσική ομορφιά και ελάχιστους κατοίκους. Οι τουρκικές παραβιάσεις ήταν καθημερινές και θυμάμαι έντονα την πρώτη φορά που δίδασκα στην αίθουσα και η γειτονική χώρα πραγματοποιούσε εικονικούς βομβαρδισμούς. Τρόμαξα πολύ αλλά οι μαθητές όχι τόσο, το είχαν συνηθίσει».
Η πρόκληση ωστόσο των γειτόνων προς τους κατοίκους του ακριτικού νησιού δεν περιοριζόταν μονάχα στους εκκωφαντικούς ήχους των μαχητικών αεροσκαφών που σε ορισμένες περιπτώσεις πετούσαν σε πολύ χαμηλό υψόμετρο αλλά γινόταν ακόμη εντονότερη όταν Τούρκοι παράγοντες της τοπικής αυτοδιοίκησης πραγματοποιούσαν προεκλογική εκστρατεία στο νησί.
Ενδεικτικό της κατάστασης που επικρατούσε είναι το περιστατικό που θυμάται ο Θεσσαλονικιός δάσκαλος από τις τελευταίες δημοτικές εκλογές στην Τουρκία. «Ένας υποψήφιος δήμαρχος ήρθε στο νησί με τηλεοπτικό συνεργείο, προκειμένου να πείσει τους ψηφοφόρους του πως το Αγαθονήσι έχει ενσωματωθεί στη δική του εκλογική περιφέρεια. Πολύ θλιβερή εικόνα», διηγείται.
Στον αντίποδα, η άγρια ομορφιά του νησιού και ο τρόπος που η δύναμη του ανέμου είχαν διαμορφώσει το φυσικό περιβάλλον, ήταν κάτι που δεν σταμάτησε να τον εντυπωσιάζει. «Το Αγαθονήσι μου αρέσει να το αποκαλώ και νησί του ανέμου, ο δυνατός αέρας είναι κύριο χαρακτηριστικό του τόπου και σε κάποια σημεία τα δέντρα έχουν πάρει περίεργες μορφές καθώς τα κλαδιά τους έχουν οπισθοχωρήσει. Είσαι διαρκώς εκτεθειμένος στα στοιχεία της φύσης κι αυτό είναι κάτι ανεκτίμητο».
Από τον Σεπτέμβριο ο κύριος Παπαδόπουλος βρίσκεται στη Χάλκη, όπου οι συνθήκες διαβίωσης είναι σαφώς καλύτερες. Η καθημερινότητά του εκτός από τη διδασκαλία στους λιγοστούς μαθητές του δημοτικού σχολείου, περιλαμβάνει χειμερινό κολύμπι και περπάτημα στο βουνό.
«Ένα από αυτά που με συγκινούν ιδιαίτερα σε τούτο τον ιστορικό τόπο είναι ότι σε κάθε πλαγιά συναντώ απομεινάρια του ανθρώπινου μόχθου από παλιότερα χρόνια. Κάθε σπιθαμή, κάθε βράχος έχει αναβαθμίδες, μια μέθοδο ορεινής καλλιέργειας που προστάτευε το χώμα από τη διάβρωση. Αυτά τα ‘’λείψανα’’ του μόχθου των κατοίκων από τις εποχές που τα νησιά ήταν 100% αυτάρκη, με γεμίζουν με συναισθήματα που δεν μπορώ να περιγράψω».
Μια ακόμη στιγμή που θυμάται με χαρά είναι όταν οι μαθητές του την 1η Μαρτίου ζήτησαν να λείψουν από το σχολείο προκειμένου να πουν τα κάλαντα της Άνοιξης και να συμμετάσχουν στο έθιμο των «Χελιδονισμάτων» που έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα. «Οι κάτοικοι βγήκαν στους δρόμους με στεφάνια στο κεφάλι και τραγουδούσαν τη ‘’Χελιδόνα’’. Θεωρώ θαρραλέα την απόφασή μου να αφήσω την πόλη και τις ανέσεις της και να έρθω εδώ αλλά παράλληλα αισθάνομαι ευγνώμων που ήρθα σε επαφή με ένα κομμάτι του ελληνισμού που αγνοούσα», σημειώνει.
Ένα από τα πολλά προβλήματα που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι κάτοικοι της Χάλκης, είναι κατά τον ίδιο, η γήρανση του πληθυσμού. Όπως λέει, οι νέοι άνθρωποι φεύγουν από το νησί, και κατά συνέπεια οι μαθητές του δημοτικού σχολείου είναι παιδιά οικονομικών μεταναστών από Αλβανία καθώς και παιδιά αναπληρωτών εκπαιδευτικών που βρέθηκαν αναγκαστικά στη Χάλκη.
«Όταν ο πληθυσμός ενός νησιού έχει γεράσει, δεν δημιουργούνται όνειρα στον τόπο. Θα έπρεπε η κεντρική διοίκηση των Αθηνών να δημιουργήσει κίνητρα ώστε να επιστρέψουν οι ντόπιοι στον τόπο τους. Υπάρχουν ζευγάρια αλλοδαπών από διάφορες χώρες της Ευρώπης που αγόρασαν σπίτια και ζουν μόνιμα εδώ αλλά αυτό δεν αρκεί. Δεν υπάρχουν νέοι άνθρωποι στη Χάλκη», λέει με παράπονο.
Επόμενος εκπαιδευτικός του σταθμός θα ήθελε να είναι το νησί της Τήλου, ένα μέρος που τα τελευταία χρόνια έχει έρθει στο προσκήνιο για την ενεργειακή του αυτονομία, την ευαισθησία με την οποία αντιμετωπίζει το προσφυγικό ζήτημα αλλά και για τη σύναψη γάμων ανάμεσα σε ομόφυλα ζευγάρια.
«Το να ζεις σε τέτοια νησιά», καταλήγει ο κ. Παπαδόπουλος, «είναι κάτι το ξεχωριστό». «Υπάρχουν πολλές δυσκολίες επειδή δεν βρίσκεις αυτό που θες όταν το θες, ακόμη κι ένα ρούχο να σου σκιστεί, δε μπορείς να το αντικαταστήσεις αγοράζοντας καινούριο. Απολαμβάνεις ωστόσο την αγριότητα της φύσης, την καθαρότητα και την ησυχία. Αυτά τα δύο χρόνια με έχουν αλλάξει σαν άνθρωπο. Έμαθα να εκτιμώ περισσότερο ανθρώπους και συναισθήματα, μου δόθηκε η ευκαιρία να κάνω ένας είδος ενδοσκόπησης και να αξιολογήσω τη ζωή μου».