Kremlin Wickramasinghe: «Οι καμπάνιες για υγιεινό φαγητό και άσκηση δεν λύνουν το πρόβλημα της παχυσαρκίας»

Από την Κέλλυ Φαναριώτη

«Επιδημία του 21ου αιώνα», «Σιωπηλός καρκίνος», «Ύπουλη ασθένεια», είναι κάποιοι μόνο από τους χαρακτηρισμούς που κατά καιρούς οι επιστήμονες έχουν αποδώσει στην παχυσαρκία. Ο αριθμοί, δυστυχώς, όχι μόνο επιβεβαιώνουν τα παραπάνω αλλά σκιαγραφούν κι ένα εξαιρετικά δυσοίωνο μέλλον. Πιο αναλυτικά, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, περισσότεροι από 1 δισ. άνθρωποι στον πλανήτη είναι παχύσαρκοι, ενώ έως το 2035 η παιδική παχυσαρκία αναμένεται να παρουσιάσει αύξηση της τάξης του 100%. Παράλληλα, η ίδια πηγή αναφέρει πως η παχυσαρκία  αποτελεί έναν από τους πλέον καθοριστικούς παράγοντες θανάτου και αναπηρίας και συνδέεται με 13 διαφορετικούς τύπους καρκίνου. Με αφορμή την αυριανή Παγκόσμια Ημέρα Παχυσαρκίας, ο Kremlin Wickramasinghe, επικεφαλής του προγράμματος για την παχυσαρκία στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, μιλά στο «ΒΗΜΑ» για τις επιτυχημένες πρακτικές που εφαρμόστηκαν σε διάφορες χώρες, εξηγεί πώς η απουσία θηλασμού και η αντικατάστασή του με τεχνητή διατροφή συνδέεται με την εμφάνιση της νόσου σε παιδιά και υπογραμμίζει ποιος συνδυασμός μέτρων μπορεί να οδηγήσει στην αντιμετώπιση ενός εκ των μεγαλύτερων προβλημάτων δημόσιας υγείας.

–Στην Ευρώπη τα δύο τρίτα των ενηλίκων είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι. Υπάρχουν ενδείξεις που συνδέουν τους αριθμούς αυτούς με την οικονομική κατάσταση της κάθε χώρας ή πρόκειται για ένα καθολικό φαινόμενο;

«Το πρόβλημα αφορά όλη την Ευρώπη και δεν εστιάζεται μόνο σε ενήλικες. Ένα στα τρία παιδιά έως 14 ετών υποφέρει από παχυσαρκία. Δυστυχώς όσοι χαράσσουν πολιτικές σε κάποια ευρωπαϊκά κράτη πιστεύουν πως αν κάνουν κάποιες καμπάνιες για το υγιεινό φαγητό και την καθημερινή άσκηση, θα λύσουν το πρόβλημα. Πρόκειται για μια εντελώς λανθασμένη προσέγγιση».

– Υπάρχουν χώρες που έχουν θεσμοθετήσει αποτελεσματικές πολιτικές για την μείωση της παχυσαρκίας;

«Φυσικά. Η Χιλή εφάρμοσε νόμο σχετικά με την διαφήμιση ανθυγιεινών τροφίμων και την υποχρεωτική σήμανση όλων των συστατικών στις ετικέτες προϊόντων που προέρχονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Πορτογαλία επέβαλε φόρο ζάχαρης στα αναψυκτικά κι επιπλέον θέσπισε περιορισμούς στη διαφήμιση αναψυκτικών και σνακ με ζάχαρη και πολλά λιπαρά. Η Ουγγαρία επίσης επέβαλε φόρο σε τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, ζάχαρη και αλάτι, καθώς και αυξημένους δασμούς στη σόδα και το αλκοόλ. Όλα τα παραπάνω αποτελούν σωστές πρακτικές διότι αναγκάζουν τις εταιρείες να μειώσουν τα ποσοστά ζάχαρης των προϊόντων τους προκειμένου να μειωθούν οι τιμές τους και να έχουν κέρδη. Συνεπώς, η υποχρεωτική επισήμανση όλων ανεξαιρέτων των συστατικών στην ετικέτα, η αύξηση της φορολογίας που θα καταστήσει πιο ακριβά τα ανθυγιεινά προϊόντα, ο υποχρεωτικός περιορισμός του μάρκετινγκ, είναι μερικές από τις πολιτικές που γνωρίζουμε ότι λειτουργούν αποτελεσματικά και πρέπει να εφαρμοστούν σε περισσότερα κράτη».

– Τα ποσοστά της παιδικής παχυσαρκίας στην Ελλάδα είναι τα μεγαλύτερα της Ευρώπης. Ποιοι είναι οι προδιαθετικοί παράγοντες και ποιες συνέπειες της παιδικής παχυσαρκίας στην ενηλικίωση;

«Ένας πολύ σημαντικός παράγοντας είναι ο μητρικός θηλασμός. Στην ευρωπαϊκή περιφέρεια έχουμε το μικρότερο ποσοστό θηλασμού σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο. Ένας από τους λόγους είναι πως δεν έχουμε ακόμη καταφέρει να καταπολεμήσουμε αποτελεσματικά  την προώθηση υποκατάστατων του μητρικού γάλακτος. Δυστυχώς, οι έγκυες και οι νέες μητέρες πέφτουν στην παγίδα των διάφορων εταιρειών ή των influencers που προωθούν τα προϊόντα αυτά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως πιο ευεργετικά. Τα επιστημονικά δεδομένα ωστόσο δείχνουν το εντελώς αντίθετο. Τα παιδιά που δεν πήραν ποτέ μητρικό γάλα έχουν 22% περισσότερες πιθανότητες να  γίνουν παχύσαρκα. Ένας άλλος εξίσου σημαντικός παράγοντας είναι η κακή ποιότητα των προϊόντων για παιδιά που κυκλοφορούν στην αγορά. Μπορεί δηλαδή στην ετικέτα αναφέρεται πως περιέχονται κομμάτια φρούτων ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για σιρόπια φρούτων με υψηλή ποσότητα ζάχαρης. Έτσι τα παιδιά δεν τρέφονται σωστά και οι πιθανότητες να γίνουν παχύσαρκα και στην ενήλικη ζωή να εμφανίσουν διαβήτη, καρδιαγγειακά νοσήματα ή καρκίνο, είναι μεγάλες. Τέλος θα πρέπει να σημειωθεί πως το ενδιαφέρον γύρω από την φυσική άσκηση αντί να εστιάζεται σε σωστές και ασφαλείς υποδομές σε σχολεία, πάρκα και γειτονιές, περιστρέφεται μόνο γύρω από τα γυμναστήρια και τον πρωταθλητισμό».

• Τα παχύσαρκα άτομα υποφέρουν από διακρίσεις εξαιτίας των κιλών τους. Ποιος ο αντίκτυπος στην ψυχική τους υγεία αλλά και στην προσπάθειά τους να χάσουν βάρος;

«Πράγματι, υπάρχει η αντίληψη πως κάποιος φταίει που είναι παχύσαρκος επειδή για παράδειγμα είναι τεμπέλης και βαριέται να αθληθεί ή να μαγειρέψει ένα υγιεινό γεύμα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα το άτομο να αισθάνεται ενοχές αλλά και ντροπή να ζητήσει βοήθεια από ειδικούς. Ο ΠΟΥ εργάζεται πολύ σκληρά προκειμένου να περάσει το μήνυμα πως η παχυσαρκία είναι αποτέλεσμα περιβαλλοντικών παραγόντων, πολιτικών που δεν εφαρμόζονται καθώς και του τόπου όπου κάποιος ζει. Μπορεί για παράδειγμα ένα σύστημα υγείας να είναι κατάλληλα οργανωμένο αλλά να μην υπάρχουν χώροι πράσινου για να παίξουν τα παιδιά ή να αθληθούν οι ενήλικες. Πρέπει επίσης να σημειωθεί πως η παχυσαρκία συνδέεται επίσης με την φτώχεια και τις ανισότητες. Για την εξάλειψη του στίγματος και την ενθάρρυνση των παχύσαρκων ατόμων να χάσουν κιλά και κατά συνέπεια να βελτιώσουν την υγεία τους απαιτούνται ενέργειες σε επίπεδο πολιτικό, υγειονομικό, εκπαιδευτικό καθώς και συμβολή της κοινότητας και της οικογένειας του πάσχοντα».

• Γιατί η παχυσαρκία αποτελεί τόσο μεγάλο βαρίδι για τα συστήματα υγείας και την κοινωνία συνολικά;

«Το 90% των θανάτων στην Ελλάδα και την Ευρώπη γενικότερα, σχετίζονται με τα λεγόμενα Μη Μεταδιδόμενα Νοσήματα δηλαδή έμφραγμα, εγκεφαλικό, καρκίνος, παθήσεις του αναπνευστικού. Η παχυσαρκία είναι ο νούμερο ένα παράγοντας που συνδέεται με αυτές τις ασθένειες και αποτελεί την πρώτη αιτία αναπηρίας στην Ευρώπη. Οι πάσχοντες με το πέρασμα του χρόνου αδυνατούν να πάνε για δουλειά και δεν μπορούν να είναι παραγωγικοί για την οικονομία της χώρας τους. Αυτό επιβαρύνει σαφώς το σύστημα υγείας αλλά έχει κι ένα έμμεσο κόστος λόγω της απώλειας παραγωγικότητας».

• Πώς θα μπορούσε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας να υποστηρίξει την Ελλάδα στην καταπολέμηση της παχυσαρκίας;

«Ο ΠΟΥ Ευρώπης έχει μια στενή και μακροχρόνια συνεργασία με τις ελληνικές αρχές και ιδιαίτερα με το Υπουργείο Υγείας. Πρόσφατα, άνοιξε ένα νέο Γραφείο στην Αθήνα, το οποίο εστιάζει στον τομέα της ποιότητας της φροντίδας και της ασφάλειας των ασθενών. Μεταξύ άλλων, επικεντρώνεται και σε θέματα όπως η παχυσαρκία αλλά και σε άλλα χρόνια νοσήματα όπως ο καρκίνος, τα καρδιαγγειακά νοσήματα και ο σακχαρώδης διαβήτης. Ο ΠΟΥ/Ευρώπης υποστηρίζει τον μετασχηματισμό του ελληνικού εθνικού συστήματος υγείας. Σε αυτό το πλαίσιο, μια από τις προκλήσεις που προσπαθεί να αντιμετωπίσει το Γραφείο της Αθήνας είναι η ανάγκη για αύξηση των ικανοτήτων και δυνατοτήτων αντιμετώπισης των αναγκών αναφορικά με την κατάσταση της υγείας των ατόμων που ζουν με παχυσαρκία. Αξίζει να σημειωθεί ότι πάνω από το 40% των παιδιών στην Ελλάδα έχουν παραπάνω βάρος ή ζουν με παχυσαρκία και 1 στα 10 ζει με σοβαρή παχυσαρκία. Ο συνάδελφός μου Δρ Ζοάο Μπρέντα, ο οποίος είναι υπεύθυνος για τη νέα αυτή πρωτοβουλία στη χώρα σας, έχει μεγάλη εμπειρία στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας και είμαστε περήφανοι που οι ομάδες μας έχουν την ευκαιρία να συνεργαστούν για να βοηθήσουν την Ελλάδα και το υπουργείο Υγείας στην υλοποίηση των σημαντικών σχεδίων δράσης με στόχο την αντιμετώπιση της νόσου».