Ζακ Μπουσάρ: “Τα ελληνικά είναι η μητρική γλώσσα του δυτικού πολιτισμού”

Από την Κέλλυ Φαναριώτη 

Ήταν ακόμη παιδί όταν στη θέα του ελληνικού αλφάβητου σκίρτησε κάτι μέσα του. Λίγο πριν κλείσει τα 12 έπιασε για πρώτη φορά στα χέρια του ένα βιβλίο αρχαίων ελληνικών μαζί με φωτογραφίες του εμβληματικού Παρθενώνα και μαγεύτηκε. «Από εκείνη τη στιγμή αποφάσισα ότι θέλω να γίνω ελληνιστής», μου λέει ο διακεκριμένος Καναδός καθηγητής Αρχαίων και Νέων Ελληνικών, Ζακ Μπουσάρ που μέσα από την πολύχρονη ακαδημαϊκή του πορεία στο πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ, αναδεικνύει τη  σημασία της ελληνικής γλώσσας ως κυρίαρχο και συνάμα συστατικό στοιχείο ολόκληρου του δυτικού πολιτισμού.

Γεννημένος το 1940 στο μακρινό Κεμπέκ, αγάπησε βαθιά τη χώρα μας και τους ανθρώπους της. Μελέτησε αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους και μετέφρασε ποιητές που έγραψαν ιστορία όπως ο Μίλτος Σαχτούρης και ο Ανδρέας Εμπειρίκος και, πλέον, στην ένατη δεκαετία της ζωής του παραδέχεται με το γεμάτο καλοσύνη χαμόγελο και την αφοπλιστική ματιά του, πως θα ήθελε να είχε γεννηθεί στην Ελλάδα.

«Αν δεν ξέρεις ελληνικά κάτι ουσιώδες σου λείπει, είχε πει πολύ σωστά ο Ισοκράτης. Πρόκειται  για τη μητρική γλώσσα του δυτικού πολιτισμού», αναφέρει ο ακάματος φιλέλληνας που για μισό αιώνα διαδίδει το ελληνικό πνεύμα στα πέρατα του κόσμου.

Μόλις ολοκλήρωσε τις σπουδές του στον Καναδά, αποφάσισε λοιπόν να κάνει το Μεταπτυχιακό του στην Κλασσική Γραμματεία κι έπειτα μετέβη για το διδακτορικό του στη χώρα μας, όπου όπως λέει, είχε τύχη να γνωρίσει την τότε «αφρόκρεμα» των Ελλήνων που διέθεταν ήθος, γνώσεις και γενναιοδωρία. Ο αείμνηστος Κωνσταντίνος Δημαράς, η Αικατερίνη Κουμαριανού και ο Γιώργος Μπαμπινιώτης  είναι κάποιοι από τους διανοητές που τον βοήθησαν να εξελίξει το επίπεδο της γνώσης του επάνω στη γλώσσα μας και τον πολιτισμό μας. Μάλιστα, το 2005 τιμήθηκε με τον Χρυσό Σταυρό της Λεγεώνας της Τιμής της Ελληνικής Δημοκρατίας από τον Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο.

Πενήντα χρόνια αγώνας για τους 75.000 ομογενείς του Μόντρεαλ

Από το Μόντεαλ ο Ζακ Μπουσάρ δε σταματά να παλεύει για τη διάδοση της ελληνικής γλώσσας και τη διατήρηση της εθνικής ταυτότητας των 75.000 και πλέον ομογενών που ζουν στη μεγάλη πόλη του Καναδά.

Κάθε φορά, μάλιστα, που αντικρίζει οικογένειες Ελλήνων που οι γονείς δε μιλούν στο σπίτι τη μητρική τους γλώσσα, του έρχεται στο μυαλό η φράση του Πινδράρου «Γενοι’ οίος εσσί μαθών», δηλαδή, «Μάθε ποιος είσαι και γίνε τέτοιος».

«Προσπαθώ να πείσω τους γονείς να μιλούν στο σπίτι ελληνικά στα παιδιά τους. Εγώ ναι μεν διδάσκω στο πανεπιστήμιο και μεταδίδω τις γνώσεις μου, αλλά το γλωσσικό αισθητήριο έρχεται από το σπίτι. Δυστυχώς αρκετοί  Έλληνες εδώ δεν το τηρούν και είναι κρίμα. Αυτό είναι μέγα λάθος. Οι έλληνες που ζουν εδώ έχουν την τύχη να έχουν από το σπίτι τους τη μητρική γλώσσα του δυτικού πολιτισμού. Είναι λυπηρό να την αφήνεις για να κερδίσεις τα λίγα πράγματα που σου προσφέρει ο Καναδάς και η Αμερική γενικότερα. Μπορεί σε υλικό επίπεδο να είναι περισσότερα αλλά σε πνευματικό πολύ λίγα», σημειώνει.

Όπως λέει περήφανα, ζει στον Καναδά σα να είναι Έλληνας, όχι μόνο επειδή μιλάει τη γλώσσα αλλά, κυρίως, εξαιτίας του γεγονότος ότι έχει εντρυφήσει στην ελληνική παιδεία. «Αυτά που χρωστά ο δυτικός άνθρωπος στην Ελλάδα, είναι πολλά. Η γλώσσα σας είναι ένας θησαυρός, καθώς περιλαμβάνει έννοιες βασικές για κάθε επιστήμη, έννοιες που έχουν μορφώσει τους δυτικούς», λέει, επισημαίνοντας ότι ακόμη και οι άνθρωποι των φυλών που ζουν στη Σιβηρία μια μαθαίνουν ρωσικά εξελληνίζονται χωρίς να το γνωρίζουν, καθώς μαθαίνουν μεταξύ άλλων για το θέατρο που είναι συνυφασμένο με τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό.

Θεωρεί ότι η διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών δεν πρέπει επ’ ουδενί να καταργηθεί από τα σχολεία, διότι είναι απαραίτητη όχι μόνο για τους Έλληνες αλλά και για οποιονδήποτε στον κόσμο αποφασίσει να ασχοληθεί με τις κλασικές σπουδές. «Οι μαθητές στη χώρα σας θα πρέπει να έχουν ένα πολύ καλό επίπεδο αρχαίων ελληνικών. Η γλώσσα δίνει μια δομή στη σκέψη, στον τρόπο που αντιλαμβάνεται κανείς τον κόσμο. Η Ελλάδα από την αρχαιότητα έχει διαμορφώσει ανθρώπους της παιδείας. Θα ήταν δραματικό για τους μαθητές να καταργηθεί αυτή η γλώσσα», τονίζει.

Ο 80χρονος πρεσβευτής του ελληνισμού χρίζει τον ατομικισμό ως ένα βασικό στοιχείο του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού τον οποίο μάλιστα συνδέει ευθέως με το αρχαιοελληνκό πνεύμα. «Η σημασία της έννοιας του ατόμου δεν πρωτοεμφανίζεται στο χριστιανισμό καθώς πριν από αυτόν υπήρχαν οι Έλληνες φιλόσοφοι», αναφέρει χαρακτηριστικά και πηγαίνοντας ένα βήμα παραπέρα, σημειώνει: «ο σημερινός δυτικός έχει υιοθετήσει την έννοια του ανθρωπισμού δίνοντας μεγάλη σημασία στο άτομα. Αντίθετα, οι Ανατολίτες κοιτούν το σύνολο. Στην Ιαπωνία για παράδειγμα κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μπορούσαν να θυσιάσουν άτομα γνωρίζοντας ότι το σύνολο θα σωθεί».

Γέννηση του νεοελληνικού διαφωτισμού

Λόγω της αγάπης του για την Ελλάδα, τους ανθρώπους και τον πολιτισμό της, ο Ζακ Μπουσάρ αναζήτησε τις ρίζες της γέννησης του σύγχρονου έθνους. Η άοκνη μελέτη του τον οδήγησε στο Νικόλαο Μαυροκορδάτο, εκπρόσωπο μιας σπουδαίας οικογένειας Φαναριωτών με δύναμη και ισχύ στο εσωτερικό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η οποία «αγκάλιασε» την απελευθέρωση του Γένους.

«Αφιέρωσα πολλά χρόνια για να ερευνήσω και να μεταφράσω το ‘’Φιλοθέων πάρεργα’’, το πρώτο νεοελληνικό μυθιστόρημα. Αναζήτησα τα χειρόγραφα του Μαυροκορδάτου στο Βουκουρέστι, την Άγκυρα, το Παρίσι, το Λονδίνο, το Άμστερνταμ και το Άγιο Όρος», τονίζει επισημαίνοντας πως πρόκειται για ένα ριζοσπαστικό έργο που μας εισάγει την έννοια του πρώιμου νεοελληνικού διαφωτισμού.

Πάντως, όπως εκμυστηρεύεται, αρχικά οι μοναχοί του Αγίου Όρους αρνήθηκαν να του δώσουν το χειρόγραφο του Μαυροκορδάτου. «Τότε τους είπα ότι έχω ήδη στα χέρια μου 11 χειρόγραφα και πως ακόμη και οι Τούρκοι μου το έδωσαν. Τελικά, συμφώνησαν να το πάρω και να το μελετήσω για μία ημέρα». Κάπως έτσι κατάφερε να ερευνήσει και να μεταφράσει στα γαλλικά το σπουδαίο αυτό έργο, το οποίο, όπως λέει, αναλύει ένα ολόκληρο κεφάλαιο της Ιστορίας που βγήκε από τα ντουλάπια. «Νομίζαμε πως ο Διαφωτισμός αφορούσε μόνο  τους Γάλλους, τους Άγγλους, τους Γερμανούς και τους Δανούς αλλά υπήρξε και για τους Έλληνες».

«Οι επιστήμες και οι τέχνες σας ανήκουν, είναι στο DNA σας»

Για τον διακεκριμένο ελληνιστή η χώρα μας αποτελεί μια δεύτερη πατρίδα, την οποία φροντίζει να επισκέπτεται τουλάχιστον τέσσερις φορές το χρόνο. Το πάθος με το οποίο κάθε φορά μιλά για την Ελλάδα οδήγησε αναπόφευκτα στο ερώτημα αν θα ήθελε να είχε γεννηθεί εδώ και όχι στο μακρινό Κεμπέκ. «Φυσικά», απάντησε χαμογελώντας και έδωσε το δικό του μήνυμα στους Έλληνες που δοκιμάζονται ακόμη από τις οδυνηρές συνέπειες της κρίσης που προηγήθηκε.

«Να έχετε αυτοπεποίθηση διότι ο πολιτισμός σας είναι βασικός για όλους τους όσους πιστεύουν ότι ανήκουν στη Δύση. Οι επιστήμες και οι τέχνες σας ανήκουν, έννοιες δηλαδή τις οποίες εμείς διδασκόμαστε, εσείς τολμώ να πω ότι τις έχετε στο DNA σας, είναι στην παράδοσή σας», καταλήγει.