Το ελληνικό κράτος προσπαθεί να κόψει το τσιγάρο από το 1856

Από την Κέλλυ Φαναριώτη

Το ημερολόγιο έδειχνε 31 Ιουλίου 1856 όταν για πρώτη φορά θεσπίστηκε η απαγόρευση του καπνίσματος στο νεοσύστατο τότε Ελληνικό κράτος. Με ένα σύντομο αλλά περιεκτικό διάταγμα που υπέγραφε «εν ονόματι του βασιλέως» η βασίλισσα Αμαλία, οι πολίτες απαγορεύονταν να καπνίζουν εντός δημοσίων κτηρίων και καταστημάτων προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος πυρκαγιάς. «Απαγορεύεται η χρήσις του καπνίζειν είτε δια καπνοσυρίγκων (τσιμπουκίων), είτε δια σιγάρων, εις πάντας εν γένει τους υπαλλήλους και υπηρέτας του Κράτους εντός των δημοσίων γραφείων και καταστημάτων», διαβάζουμε μεταξύ άλλων στο βασιλικό «ελέω Θεού» διάταγμα.

Τα χρόνια πέρασαν, οι επιστημονικές έρευνες που απεδείκνυαν τις ολέθριες επιπτώσεις του τσιγάρου στην υγεία άρχισαν να πληθαίνουν και το 2002 ψηφίζεται νόμος που απαγορεύει το κάπνισμα σε νοσοκομεία, δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους εργασίας καθώς και μέσα μεταφοράς. Ωστόσο, οι ελλιπείς έλεγχοι καθιστούν το νόμο ανεφάρμοστο και το 2008 γίνεται ακόμη πιο αυστηρός με την αιτιολογία πως η Ελλάδα παρουσιάζει τα υψηλότερα ποσοστά καπνιστών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μάλιστα, τα αποτελέσματα έρευνας του Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας που έδειχναν πως το 7,32% των μαθητών είχε γευθεί τον καπνό του πρώτου τσιγάρου ήδη από το δημοτικό, είχε προκαλέσει πανελλήνιο σοκ.

«Από την 1η Ιουλίου η Ελλάδα σβήνει το τσιγάρο», διεμήνυε ο τότε υπουργός Υγείας Δημήτρης Αβραμόπουλος αφήνοντας ωστόσο κάποια παράθυρα … καπνού καθώς επέτρεπε τη δημιουργία κλειστών χώρων για καπνίζοντες σε νοσοκομεία, σχολεία και κτίρια δημόσιων υπηρεσιών. Οι ιδιοκτήτες καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος με έκταση μικρότερη των 70 τετραγωνικών μέτρων, έπρεπε να επιλέξουν εάν το μαγαζί τους θα ήταν ή όχι καπνιστών ενώ τα μεγαλύτερα κέντρα διασκέδασης όφειλαν να δημιουργήσουν καπνιστήρια για όσους δεν μπορούν να αποχωριστούν το τσιγάρο, αφού «δύναται να διαμορφωθούν χώροι καπνιζόντων που διαχωρίζονται από την υπόλοιπη αίθουσα και έχουν ειδικές εγκαταστάσεις εξαερισμού». Οι παραβάτες του νόμου αρχικά πλήρωναν κάποια τσουχτερά πρόστιμα αλλά όσο περνούσε ο καιρός οι έλεγχοι γινόντουσαν ολοένα και πιο αραιοί ενώ οι μαγαζάτορες σε μια προσπάθεια να «κουκουλώσουν» την ανομία, έδιναν στους θαμώνες βρεγμένη χαρτοπετσέτα ή τη μεταλλική θήκη της απόδειξης προκειμένου να σβήσουν τα τσιγάρα τους.

Παναγιώτης Μπεχράκης: “Είναι ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων”

Μια από τις πρώτες εξαγγελίες του πρωθυπουργού μετά την εκλογή του τον περασμένο Ιούλιο ήταν η άμεση εφαρμογή του νόμου για την απαγόρευση του τσιγάρου, ανεβάζοντας τον πήχη των προσδοκιών της κοινωνίας για το μείζον αυτό θέμα της δημόσιας υγείας. Όντας και ο ίδιος φανατικός αντικαπνιστής δεσμεύθηκε τόσο από το βήμα της Βουλής όσο και από τους επίσημους λογαριασμούς του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πως αυτή τη φορά η νομοθεσία θα τεθεί σε εφαρμογή με εντατικοποίηση των ελέγχων, στους οποίους θα εμπλέκεται και η αστυνομία, καθώς και λειτουργία τηλεφωνικής γραμμής μέσω της οποίας οι πολίτες θα μπορούν να αναφέρουν περιστατικά παραβάσεων. «Πρόκειται για έναν νόμο που αποβλέπει στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημόσιας υγείας ενώ παράλληλα αποτελεί ένα σαφές βήμα για τον ευρωπαϊκό εκσυγχρονισμό της χώρας μας», μου είπε ο Πνευμονολόγος – Εντατικολόγος με πενταετή θητεία στο Χάρβαρντ ως Αναπληρωτής Καθηγητής Δημόσιας Υγείας, Παναγιώτης Μπεχράκης.

Ο ίδιος αποδέχθηκε με χαρά την πρόταση του υπουργού Υγείας, Βασίλη Κικίλια, να τεθεί επικεφαλής επιτροπής εμπειρογνωμόνων για τον έλεγχο του καπνίσματος καθώς, παρά τις αποτυχίες των προηγούμενων προσπαθειών, δηλώνει αισιόδοξος πως αυτή τη φορά η απαγόρευση θα είναι καθολική. «Τα προηγούμενα χρόνια έλειπε η πολιτική βούληση. Πλέον αυτή υπάρχει αλλά και η ίδια η κοινωνία είναι πιο ώριμη από ποτέ. Δεν αναμένει απλά την εφαρμογή του νόμου αλλά πλέον την απαιτεί», λέει και προσθέτει: «Αυτό που πρέπει να σκεφτούμε είναι ότι μέσα σε έναν δημόσιο χώρο που κάποιος ανάβει ένα τσιγάρο, είναι πιθανό να υπάρχει μια έγκυος γυναίκα, κάποιος που έχει στεφανιαία νόσο, ένας άνθρωπος με χρόνια βρογχίτιδα ή άσθμα, ένας καρκινοπαθής ή κάποιος που έχει ζαχαρώδη διαβήτη. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι σήμερα αποκλείονται από τη διασκέδαση της καθημερινότητας. Αυτός ο αποκλεισμός δεν είναι τιμή για την κοινωνία μας», σημειώνει. Ιδιαίτερη σημασία έχει για τον ίδιο και το περιβάλλον εργασίας σε χώρους εστίασης καθώς δεν είναι λίγοι οι σερβιτόροι που ενώ έχουν επιλέξει να μην καπνίζουν, εκτίθενται για αρκετές ώρες της ημέρας στον καπνό των πελατών. «Τι πρέπει να κάνουν όλοι αυτοί οι άνθρωποι; Να αφήσουν τη δουλειά τους; Αυτό που συμβαίνει είναι απαράδεκτο», συμπληρώνει ο Δρ. Μπεχράκης.

Με λέσχες καπνιζόντων “απαντούν” οι καταστηματάρχες

Την ίδια ώρα, πληθαίνουν οι αντιδράσεις των ιδιοκτητών καταστημάτων εστίασης, οι οποίοι φοβούνται πως η πιστή εφαρμογή του νόμου θα επιφέρει πτώση του τζίρου και σε πολλές περιπτώσεις λουκέτα. «Αν λοιπόν η νομοθεσία εφαρμοστεί κατά γράμμα, δε θα μπορούν οι πελάτες να καπνίσουν ούτε στον εξωτερικό σε περίπτωση που δεξιά κι αριστερά υπάρχουν άλλα μαγαζιά. Φανταστείτε για παράδειγμα έναν πεζόδρομο που έχει καφετέριες και μπαρ το ένα δίπλα από το άλλο. Βάσει νόμου, θα μπορούν να καπνίσουν στον εξωτερικό χώρο μόνο οι πελάτες του πρώτου και του τελευταίου μαγαζιού. Αυτό είναι απαράδεκτο», τονίζει η πρόεδρος του Πανελλήνιου Σωματείου Καταστημάτων, Καταναλωτών, Εστίασης και Διασκέδασης (ΠΑΣΚΕΔΙ) Νίκη Κωνσταντίνου και διερωτάται: «Τα καταστήματα με ναργιλέ που αντιπροσωπεύουν μια κουλτούρα ολόκληρων αιώνων θα κλείσουν; Αυτό θέλουν, να χάσουμε τη δουλειά μας;».

Στα άμεσα σχέδια του Σωματείου είναι η νομιμοποίηση της δημιουργίας Λέσχεων Καπνιζόντων σε καφετέριες, μπαρ και κέντρα διασκέδασης προκειμένου να εξυπηρετούνται όλοι οι πελάτες. «Θα είναι χώροι με υαλοπετάσματα που θα κλείνουν ερμητικά. Κάτι ανάλογο βλέπουμε και στα αεροδρόμια, απλά σε μπαρ και καφετέριες θα είναι σαφώς μεγαλύτεροι οι χώροι και θα μπορούν να μπαίνουν μόνο μέλη της λέσχης», διευκρινίζει η πρόεδρος του ΠΑΣΚΕΔΙ. Η ίδια πιστεύει πως η αντικαπνιστική συνείδηση δεν είναι κάτι που μπορεί να καλλιεργηθεί μέσω της απαγόρευσης αλλά απαιτεί δουλειά χρόνων και θα έπρεπε να διδάσκεται στα παιδιά από τη νηπιακή κιόλας ηλικία. «Έχουμε περάσει δέκα συναπτά έτη βαθιάς οικονομικής κρίσης με οδυνηρές συνέπειες. Γιατί θα πρέπει να επιβάλλεται πρόστιμο στις επιχειρήσεις και όχι στους γονείς που καπνίζουν μπροστά στα παιδιά τους; Οι ιδιοκτήτες καταστημάτων έχουν επωμιστεί μεγάλο βάρος μέσω της φορολογίας, δεν υπάρχει άλλο περιθώριο», λέει ξεκαθαρίζοντας πως τόσο η ίδια όσο και οι υπόλοιποι επαγγελματίες του κλάδου της είναι υποχρεωμένοι να σεβαστούν το νόμο. «Η άποψη μας είναι αντίθετη αλλά όταν μιλάμε για μια νομοθεσία, είμαστε οι πάντες κάτω από αυτή. Δεν συμφωνούμε με το νόμο. Αν υπάρξει όμως το παραμικρό νομικό περιθώριο αντίδρασής μας, προφανώς και θα το εκμεταλλευτούμε προς όφελός των επιχειρήσεών μας».

“Το 75% των Ελλήνων επιθυμεί την εφαρμογή του”

Από την πλευρά του ο κ. Μπεχράκης υπογραμμίζει την ανάγκη συνεργασίας όλων των μελών της κοινωνίας προκειμένου να αντιμετωπιστεί το μεγάλο αυτό ζήτημα της δημόσιας υγείας. «Δεν πρόκειται για μια αντιπαράθεση καπνιζόντων και μη καπνιζόντων αλλά για έναν νόμο προστασίας της δημόσιας υγείας από το παθητικό κάπνισμα. Βάσει των δημοσκοπήσεων που έχουμε κάνει, το 75% των Ελλήνων επιθυμεί την εφαρμογή του. Είναι ένας νόμος που βγαίνει από την ψυχή της κοινωνίας », καταλήγει.

Εκείνο που πλέον μένει να φανεί στην πράξη είναι αν τελικά η τρίτη και τελευταία αυτή προσπάθεια απαγόρευσης του τσιγάρου θα εφαρμοστεί οδηγώντας την Ελλάδα στο κλαμπ των χωρών της Ευρώπης που θέτουν κανόνες στο κάπνισμα ή αντίθετα, γι’ ακόμη μία φορά θα επικρατήσει το πάθος των «θεριακλήδων» για τον καπνό…